Në fund të këtij viti dhe në fillim të vitit të ri 2023, dua t’ju falënderoj juve si përfaqësues të forcës së shtatë për bashkëpunim që kemi pasur vitin e kaluar.
Buxheti i Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor për vitin 2023, edhe pse në dukje i vogël, megjithatë, për dallim nga viti 2019 kur ishte diku rreth 556 milionë denarë, dukshëm është rritur dhe buxheti bazë për vitin 2023 arrin në 977 milionë e 540 mijë denarë.
Periudha e kaluar kishte plot sfida dhe ballafaqime, dy kriza globale njëra pas tjetrës, së pari kujdesi shëndetësor, pastaj energjia, që kërkonte shumë urtësi, durim dhe shumë kreativitet nga ne si Qeveri që të mund të shpërndanim burimet financiare me përgjegjësi dhe në mënyrë adekuate, duke justifikuar kështu besimin nga qytetarët, dhe në të njëjtën kohë do të mundësojmë zhvillimin ekonomik dhe sigurisht që do të mbroni edhe mjedisin jetësor.
Viti i kaluar ishte një vit i projekteve të mëdha në mjedisin jetësor që do të lënë gjurmë në këtë vend. Pastrimi dhe transportimi i lindanit dhe izomerëve të tij nga deponia e vogël në Ohis, rritja e territorit të zonave të mbrojtura në shtet në 13.9% , progres i dukshëm në hartimin dhe zbatimin e projekteve të mëdha infrastrukturore në fushën e ujërave dhe mbeturinave etj.
Buxheti për vitin e ardhshëm 2023, është projektuar në atë drejtim. Pavarësisht, se sa e vjetër tingëllon, si vend ende po luftojmë që çdo vendbanim të ketë ujë të pijshëm të pastër dhe të ketë sistem adekuat të menaxhimit të mbeturinave.
Me buxhetin e ri të Ministrisë së Mjedisit Jetësor dhe Planifikimit Hapësinor për vitin 2023, mbrojmë dhe përmirësojmë mjedisin jetësor, investojmë në një të ardhme më të mirë për qytetarët përmes ndërtimit të stacioneve të reja të pastrimit të ujërave të zeza, ujë të pijshëm të pastër, zgjidhjes së problemit të mbeturinave dhe menaxhimit të qëndrueshëm të vlerave natyrore dhe biodiversitetin me të cilin do të mundësojmë mbrojtjen, por edhe zhvillimin socio-ekonomik të shtetit dhe të komuniteteve lokale.
Këto janë angazhimet tona serioze përmes projekteve reale dhe të realizueshme që do të zbatohen me ndihmën e buxhetit total të Ministrisë, si dhe duke shfrytëzuar të gjitha mjetet e siguruara nga donacionet dhe kreditë.
Sa i përket hartimit të Buxhetit bazë për vitin 2023, dua të theksoj se përveç mbulimit të shpenzimeve bazë për funksionimin e Ministrisë, ne parashikojmë fonde për trajtimin e mbeturinave historike, në të cilat nuk është investuar asgjë prej dekadash. Ne vazhdojmë të investojmë në këtë fushë, edhe përkundër mjeteve të donatorëve si kontribut vendor, siguruam 32 milionë denarë mjete buxhetore të dedikuara për realizimin e projektit Riparimi i tokës së kontaminuar me izomerë të HCH-lindanit në rrethin e OHIS-it.
Me qëllim të veprimit parandalues dhe parandalimit të ndotjes së mundshme të ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore nga deponia në afërsi të Jugohromit, nga buxheti janë paraparë 9 milionë e 150 mijë denarë për funksionimin e stacionit për pastrimin e ujërave të zeza në fshatin Jegunovc, si dhe për rrethimin dhe mbulimin e deponisë me arsenik dhe antimon në fshatin Llojan të LIKOVËS janë siguruar 14 milionë denarë.
Për Menaxhimin dhe mbrojtjen e Ujërave janë siguruar 203 milionë denarë, ndërsa për projektet e Ministrisë me të cilët do t’u ndihmojmë komunave në vendosjen e sistemit për trajtimin e ujërave të zeza janë siguruar 252 milionë e 120 mijë denarë.
Nga buxheti për investime kapitale, për Programin e Ujërave që e realizon Qeveria e RMV-së janë ndarë 40 milionë denarë, ndërsa për Programin e lëndëve djegëse fosile dedikon 20 milionë e 840 mijë denarë.
Si Ministri nga buxheti i vitit 2023, edhe më tutje ne vazhdojmë të ndajmë mjete për sanimin e Sistemit Kolektor për Ohrin dhe Strugën për të parandaluar derdhjen e mëtutjeshme të fekaleve në ujërat e Liqenit të Ohrit, për të cilin janë planifikuar 40,4 milionë denarë, dhe 7,1 milionë denarë për prokurimin e pjesëve rezervë dhe mirëmbajtjen e hidrosistemit në Liqenin e Dojranit.
4 milionë për Studimin e Valorizimit të vlerave natyrore për PK Mavrovë dhe hartimin e Planit të Menaxhimit të PK Mavrovë, dhe 3 milionë denarë për shpalljen e Jabllanicës për zonë të mbrojtur.
Mjetet në vlerë prej 56 milionë denarë janë dedikuar për përgatitjen e Planit të ri Hapësinor të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Për mirëmbajtjen e sistemit të monitorimit shtetëror janë siguruar mjete në vlerë prej 18,4 milionë denarë, por këto janë mjete nga buxheti bazë dhe shumica e mjeteve në këtë fushë janë siguruar përmes dy projekteve IPA, njëri prej të cilëve është për zbatimi i direktivave ajrore për të cilat janë parashikuar 1.5 milionë euro dhe e dyta për prokurimin e pajisjeve për stacionet e monitorimit që do të zbatohen në vitin 2023.
Për mirëmbajtjen e sistemit të monitorimit shtetëror janë planifikuar mjete në vlerë prej 18,4 milionë denarë.
Përparim i madh është bërë në Programin e Investimeve në Mjedis për vitin 2023. Këtë vit do të jetë projektuar për të mbështetur komunat. Për vitin 2023 ka një rritje të dukshme të fondeve për këtë program. Nga 98 milionë në vitin 2022 janë rritur në 352.000.000 denarë. Nga këto fonde, 120 milionë janë nga kompensimi i përdorimit të qeseve të biodegradueshme dhe pjesa tjetër nga kompensimi për regjistrimin e automjeteve.
Këto mjete para së gjithash do të jenë të destinuara për të mbështetur komunat për përgatitjen e dokumentacionit të projektit dhe realizimin e projekteve kapitale të infrastrukturës për furnizimin me ujë, bartjen dhe pastrimin e ujërave të zeza, si dhe vendosjen e sistemeve për menaxhimin rajonal të mbeturinave dhe mbështetjen e përzgjedhjeve parësore të amvisërive.
Mirëpo kur flasim për fondet që do të investohen në mjedisin jetësor në vitin 2023, dua të theksoj disa pika dhe të thyej disa paragjykime.
Së pari, gjatë gjithë vitit të kaluar, të vetëdijshëm se fondet nga buxheti bazë janë të kufizuara, kemi punuar shumë për gjetjen e burimeve shtesë të financimit, dhe lirisht mund të them se realizimi i projekteve më të mëdha të infrastrukturës kapitale, të cilat kërkojnë edhe fonde të mëdha financiare që nuk mund t’i sigurojmë nga buxheti qendror ne i kemi siguruar përmes fondeve të donatorëve dhe përmes linjave kreditore.
- Për stacionin e pastrimit të ujërave të zeza në qytetin e Shkupit është siguruar kredi në vlerë prej 126 milionë euro nga Banka Evropiane për Investime (parashikohet të merret grant nga WBID në vlerë prej 70 milionë euro, për të cilin është e nevojshme të vendos nëse ato duhet të përdoren për të reduktuar kredinë apo për të rritur investimin).
- 50 milionë euro kredi nga Banka Evropiane e Investimeve (EIB) për të ndihmuar komunat për ndërtimin e rrjeteve të ujësjellësit, bartjen dhe pastrimin e ujërave të zeza. Në këtë mënyrë do të sigurojmë fonde jo vetëm për qytetet e mëdha por për të gjithë, edhe për komunat më të vogla. Në përputhje me kredinë nga BEI, MMJPH siguron 5 milionë denarë nga buxheti për kompensim për themelimin e njësisë projektuese për 6 persona që do të punësohen me kontratë në vepër.
- 55 milionë euro kredi nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim për “Vendosjen e sistemit rajonal të menaxhimit të mbeturinave, në përputhje me kredinë MMJPH siguron 5 milionë denarë nga buxheti për kompensim për themelimin e njësisë së projektit për 6 persona qe do të punësohen me kontratë në vepër
- Një shumë e konsiderueshme, mbi 110 milionë euro, është siguruar nga fondet evropiane, pra nga programi IPA2.
- Donacion me vlerë prej 6 milionë euro përmes SECO nga Ambasada Zvicerane.
- Gjithashtu është planifikuar nënshkrimi i Marrëveshjeve me GEF për projektin STAR 7 – Vazhdimi i aktiviteteve për Malin Sharr – Shërbimet e ekosistemit, monitorimi dhe mbrojtja e diversitetit biologjik.
- Donacion nga Qeveria Zvicerane – Projekti për ujërat nëntokësore me vlerë prej 11 milionë franga zvicerane. Gjithashtu, marrëveshja duhet të nënshkruhet gjatë vitit 2023. Kohëzgjatja është 10 vjet.
Duhet të kemi parasysh gjithashtu se në programet e ministrive të tjera parashikohen fonde edhe për projekte që sigurojnë mbrojtjen e mjedisit jetësor.
Të përfundoj. Mjedisi jetësor kërkon bashkëpunim ndërsektorial dhe Ministria e Mjedisit Jetësor dhe unë si ministër qëndrojmë me vendosmëri në qëndrimet që mjedisi duhet të jetë prioritet në të gjitha politikat ndërsektoriale dhe të jetë pjesë e planeve financiare të të gjitha institucioneve, sepse pa një mjedis të shëndetshëm nuk do të ketë komb të shëndoshë. Por edhe si njeri që vjen nga sektori financiar e di që financa ka, por duhet shumë mund, dëshirë dhe aftësi jo vetëm për t’i siguruar, por aq më tepër për t’i realizuar. Prandaj le të tregojmë pjekuri politike dhe aftësi për të gjetur zgjidhje dhe jo për të hapur probleme të reja në dobi të të gjithëve.
Mbrojtja e mjedisit jetësor nuk ka të bëjë vetëm me projekte dhe financa, është një mënyrë jetese dhe pune.
